سایت آوای وزمتر

در آن هنگام که امکان غلبه بر قوای طبیعت محدودتر بود . در بخش هایی از زمین بخصوص در مناطق آسیایی ، زمستان فعالیت های انسان را محدود می کرد. اما با پایان یافتن زمستان از حجم ابرها کاسته می شد و گوسفندان زادو ولد می کردند . سبزه و گل می رست ودر طبیعت نشاط آغاز می شد .ناگاه آدمی لب به خنده می گشود و به شادمانی می نشست. به کشورهای مختلف سفر می کنیم تا چگونگی این شادمانی را در یابیم .

قرقیزستان

عید نوروز در قرقیزستان تنها یک روز، آنهم در روز بیست و یکم مارس برگزار می شود . این روز در سال هایی که اسفند ماه سی روز است یا روز اول فروردین ماه سال بعد مصادف می شود و در سال هایی که اسفند ماه بیست و نه روز است با روز دوم فروردین سال بعد مطابق خواهد بود.قریب به هفتاد سال حاکمیت نظام کمونیستی شوروی سابق بر این جمهوری ـ این عید و مراسم مربوط به آن را منسوخ و فراموش شده نشان می داد. اما از سال 1991 میلادی که قرقیزستان مانند دیگر جمهوری ها به استقلال رسید ، این مراسم هر سال با شکوهتر از سال های قبل برگزار می شود.در قرقیزستان ساعت و لحظه تحویل سال وجود ندارد. سفره هفت سین رسم نیست و دید و بازدید و پذیرایی با آجیل و شیرینی نیز زیاد مرسوم نیست . عید نوروز از نخستین لحظه بامداد بیست و یکم مارس شروع می شود و تا غروب همان روز ادامه دارد. مراسم جشن این روز در شهرها از سوی دولت تدارک دیده می شود و در روستاها بزرگان و ریش سفیدان در برگزاری آن دخالت دارند.اکثر خانواده های قرقیزی در شهرها و تمامی خانواده های قرقیزی در روستاها از ساعات اولیه صبح روز عید از خانه هایشان خارج می شوند و در مکان هایی قبلاً در نظر گرفته شده جمع می شوند .

آنها در حواشی میدان بازارهای موقت ایجاد می کنند و انواع اجناس از قبیل خوردنی و پوشیدنی و وسایل بازی بچه ها خصوصاً بادکنک های یرنگارنگ در اندازه های متنوع عرضه می شود. در بعضی از روستاها پخش غذاهای سنتی به صورت مسابقه انجام می شود .بدین ترتیب که عده یی از بزرگان و سالمندان بین خانواده هایی که اقدام به پختن غذا کرده اند گردش می کنند و از هر نوع مقداری می خورند و بعد در باره کیفیت و نوع غذا نظر می دهند و برای کسی که خوشمزه ترین غذا را ارایه کرده جایزه درنظر می گیرند.در بعضی از شهرها جمع زیادی از سوارکاران با لباس های مختلف عشایری و جنگ در حالی که سلاح های جنگی قدیمی مثل شمشیر و خنجر و نیزه و سپرو تیرو کمان با خود حمل می کنند در خیابان ها و میادین شهر به راه می افتند و به نمایش می پردازند. البته کشتی از جمله متداول ترین ورزش ها و سرگرمی ها در میان پسران و جوانان و حتی مردان است .

ترکمنستان

در کشور ترکمنستان طبق رسوم قدیم و جدید دوبار در سال جشن گرفته می شود . یکی از جشن ها با استناد به تقویم میلادی که به تأیید سازمان ملل به عنوان جشن بین المللی شناخته می شود. پس از استقلال ترکمنستان عیدنورز به عنوان جشن ملی به رسمیت شناخته شده واکنون همه مردم از هفت تا هفتاد ساله از چگونگی برگزاری مراسم این جشن مطلع هستند. پاره یی از رسم و رسوم عبارتند از پختن غذاهایی همچون نوروز کجه ، نوروززیارمه یا تهیه سمنو .طبق یکی از روایات رایج در بین اهالی منطقه ، به نام «بی بی جان» در روز نوروز در حال تهیه سمنو بوده که یکی از حاکمان عاشق او بوده قصد آزار و اذیت بی بی جان را می کند. دیگ جلوی سمنو نیز وارونه شده و می ریزد به همین دلیل زیارتگاه را «بولاماکلی اولیا»(بو لاماک در زبان ترکمنی به معنی آغشته و آمیخته کردن است) یعنی هر غذایی با ترکیبات مختلف درست شده و به صورت مایع باشد بولاماک می نامند ، نام نهاده اند.در کنار آن زیارتگاه «قیز بی بی جان» نیز قرار دارد. مردم بومی هرسال در عید نوروز برای زیارت به این مکان می آیند و با قربانی کردن گوسفند و دادن صدقه و شکرانه در موقع خشکسالی از خداوند در خواست باران می کنند .سبک و شیوه شاعرانه فولکلوریک رایج در بین ترکمن ها به نام «منجوق آتدی» نیز اساساً در ارتباط با نوروز است . به همین ترتیب که دخترهای جوان جمع می شوند و در یک کاسه یا ظرفی منجوق می اندازند . دختری که ظرف حاوی منجوق را نگهداشته ظرف را بالای سردخترها برده و منجوق ها را باهم مخلوط می کند و یک بند شعر می خواند . آنگاه یکی از منجوق ها را از ظرف بیرون می آورد. منجوق متعلق به هردختری باشد معنی آن بند شعر گفته شده را در ارتباط با او قلمداد می کنند. یعنی بند شعر سروده شده در واقع ندای آن دختر محسوب می شود . گویا اینکه آرزوها و آمال آن دختر با شعر سروده شده مطابقت دارد.

بلخ

نوروز در بلخ به ویژه در شهر مزار شریف رنگ و بویی مذهبی و مقدس یافته است . جشن نوروز تنها در بلخ چهل شبانه روز دوام می یابد که در دیگر ولایات اینطور نیست . بلخیان لاله را گل سرخ می نامند و در روزهای اول سال همه دشتها و روی دیوارها و پشت بام های گِلی پراز گل سرخ می شود. گویی بلخ سبدی از گل است یا اجاقی بزرگ که در آن لاله می سوزد . در مرکز بلخ بنای شکوهمندی از عصر تیموریان هرات باقی است که به باور مردم این بنا آرامگاه مولای متقیان است . بلخیان معتقدند رستن زیاد و بی آلایش آن همه لاله مربوطه به حضرت علی (ع) در آن شهر است.در افغانستان جشن نوروز و جشن گل سرخ هر دو به یک معنی به کار برده می شود.پیش از رسیدن نوروز خانواده ها به شست و شوی فرش ها و زدودن گردو غبار سال گذشته از آنها می پردازند و خانه تکانی می کنند. در گذشته مهمانخانه در شهر مزار شریف وجود نداشت . خانواده ها برای پذیرایی از مهمانانی که از دیگر ولایات می آمدند آماده می شدند. شهرداری مزارشریف قبلاً آگهی هایی پخش می کرد و در پی آن ، همه اهل بلخ میزبان مهمانانی در خانه های خویش بودند که با آنها نسبتی نداشتند و آنها را نمی شناختند.خانواده هایی که فرزندانشان نامزد هستند و هنوز عروسی نکرده اند در روزهای نوروز به دیدار هم می روند و معمولاً دامادها در نخستین روز سال با هدایایی ارزشمند به خانه عروس می روند و هدیه ها همیشه همراه با ماهی و ذولبیا است.خیس کردن هفت میوه  و نوشیدن آب آن در صبح اول فروردین از قدیمی ترین آیین های نوروزی است که با جدیت تمام رعایت می شود. در گذشته که برق نبود از آغاز نوروز تا شب چهلم هزارو چهارصد چراغ نفتی بر روی دیوارهای اطراف حرم بر می افروختند.

پاکستان

جشن نوروز را در پاکستان شاید از هزار سال پیش برگزار می کرده اند . در حقیقت آغاز برگزاری جشن نوروزی خورشیدی را باید با ابتدای فرمانروایی غزنویان در لاهور در قرن پنجم هجری دانست و بهترین دلیل آن شعرهای نوروزی ابوالفرج رونی و مسعود سعد سلمان دو شاعر برجسته دربار غزنویان هستند . مسعود سعد ، بارها از نوروز و بهار و جشن فروردین و گل سرخ یاد کرده است و به همین دلیل در بعضی از نقاط سرحدی پاکستان ، جشن بهاران و جشن گل سرخ دارند که تا داخل افغانستان کشیده می شود و آنها هم نوروز را جشن گل سرخ می نامیدند.در تقویم ها برای نوروز «نقش نوروز» ترتیب داده اند . این نقش با کلمات العلی 20بار و یاعلی (ع)20بار مزین شده است و با اعداد و رموز گوناگون همراه است . بعضی را عقیده بر این است که اگر در هنگام تحویل سال این نقش را در یک صفحه پاک و پاکیزه گلاب و زعفران بنویسند و در تمام سال با خود داشته باشد. از برکت آن در تمام سال از امراض ، بلاها ، غم ها و ناراحتی ها محفوظ و مصون خواهند ماند و از دشمن دور خواهند ماند و به هدف و مقصود خواهند سید. این نقش بسیار آزموده شده و راز آن سربسته است و حتی نقش دیگری را در هنگام نوروز بامشک و زعفران می نویسند و با گلاب آن را می شویند و می نوشند و آن را روی طلا و نقره و روز نگین انگشتری حک می کنند و در تمام سال در انگشت خود می کنند و اعتقاد دارند که بدین وسیله از امراض جسمانی و روحی و آفات اجتماعی محفوظ می مانند و ملک آن زیاد می شود .انواع شیرینی های پاکستانی که در هنگام عید نوروز تهیه و آماده می کنند ، عبارتند ازلدو ، گلاب جامن ، و رس ملایی ، کیک ، برنی ، شکر پاره ، کریم رول وسوهن حلوا.در پاکستان در هنگام نوروز مردم هرگز سخن بد نمی گویند. الفاظ زیبا و جملات فریبا ادا می کنند و اشعار خوش آهنگ برای یکدیگر می خواهند . کارت های خوش رنگ ، همراه با گل و بوته و نوشته های ادبی روح نوازبه یکدیگر هدیه می کنند یا به نشانی های دوستان ، یاران و بستگان ارسال می دارند.

قزاقستان

براساس یک اعتقاد قدیمی مبارزه برای بقا که میان خیرو شر روی داده دقیقاً در پنج روز اول عید نوروز بوده است.قزاق ها این روزهای سخت را چنین توصیف می کنند . ضخیم نازک می شود و نازک پاره می شود و مرده به آن طرف و زنده به این طرف کشیده می شوند. این روزها را به زبان قزاق «اولی ارا» می گویند.در مدت پنج روزقزاق ها به راه نمی افتند. کوچ نمی کردند . به میهمانی نمی رفتند و از کسی هم دعوت نمی کردند . این روزها به قدری موجب نگرانی شدید پیرمردها می شد که حتی سعی می کردند سگ ها هم پارس نکنند.قزاق ها عقیده دارند که نوروز آغاز سال است و در میان آنان عبارات زیبایی درباره نوروزوجود دارد. «نوروز روزی است که یک سال منتظرش هستیم» .«نوروز روی است که سنگ نیلگون سمرقند آب می شود.»

بر طبق یک افسانه قدیمی در بیست و یکم ماه مارس ، شب هنگام «قزیرآقا» (پدقزیر) در صحرا راه می رود و به همین دلیل است که این شب را شب قزیر می گویند. قزیر پیرمردی خیالی است که موجب بهزیستی و نیکبختی مردم می شود. اگر او که علامت مهربانی و اشعه آفتاب است در صحرا راه رود و نگاهش را روی زمین بیافکند زمین و سنگ های سخت خردو ریز می شوند. هنگامی که ساعت شش صبح در قسمت شرقی کره زمین هوا روشن می شود. در سرزمین ما همان وقت را که ساعت سه نیمه شب است جشن می گیرندومعتقدند که در همین روز بوده که قزیرآقا در صحرا راه رفته است و سنگ آبی سمرقند را آب کرده است.در شب قزیر وقتی لحظه سال نو فرا می رسدصاحبخانه در بالای خانه اش دو تاشمع روشن می کند براساس یک اعتقاد قدیمی شمع تک نور کافی ندارد و خوشایند نیست . همچنین معتقدند که اگر هنگام تحویل سال ، خانه تمیز باشد افراد آن خانه دچار بیماری و بدبختی نخواهند شد. براساس یک ضرب المثل قدیمی که می گوید:« برکت از همانآغاز شروع می شود معتقدند که اگر سال نو را خوب شروع کنند پایانش هم بد نخواهد بود . برای اینکه در طول سال شیر دام ها و محصول زمین و ذخیره آب فراوانباشد در شب قزیر تمام ظروف خانه را با غله و ذرت و آب چشمه و شیر پر می کنند.نوروز برای قزاق ها همیشه عیدی مقدس به حساب می آنده است اگر در این روز باران یا برف ببارد مردم آن را به فال نیک می گیرند و معتقدند که سال خوبی را درپیش خواهند داشت .

ترکیه

عثمانیان نوروز رابه عنوان یکی از ایام معدود جشن می گرفتند و مراسمی در کاخ سلاطین بر پا می کردند در این روز حکیم باشی معجونی را که «نوروز» نامیده می شد و ب افزودن مشک ، عنبر وسایر عطریات فراهم می آمد به هنگام ورود آفتاب به برج حمل در کاسه های چینی سرپوش دار تدیم سلطان می کرد نزدیکان سلطان از جمله همسران و دختران وی نیز نصیب خود را از این معجون می گرفتند. نوروز در میان بعضی از ترکان به عنوان سالروز تولد حضرت علی(ع) سالروز تعیین ایشان به خلافت و سالروز ازدواج امیرالمومنان با حضرت فاطمه (س) شناخته می شود. نوروز تا نخستین سال های جمهوریت در میان ترکان پایدار ماند و سپس رفته رفته اهمیت پیشین خود را از دست داد.ترکان از جشن خضرو الیاس که یک شبانه روز به طول می انجامید به عنوان جشن بهاری نیز نام می برند به عقیده آنان حضرت خضر و حضرت الیاس که به اب حیات دست یافته اند و سالی یک بار با یکدیگر ملاقات می کنند و در فاصله همین دیدار است که آروزها تحقق می یابد و کشور روی برکت می بیند.

تاجیکستان

در عید نوروزتاجیک ها صبحانه ویژه یی که مرکب از جوزو غیره است می خورند و پس از خوردن صبحانه اثاث منزل را بیرون می آورند .هرخانواده کوشش می کند تا سریع تر از دیگران پارچه قرمزی را بالای در ورودی خانه بیاویزد که این هم رمز نیکی و خوش روزی است . چون تمام اشیای خانه را بیرون آوردند و افتاب طلوع کرد. کدبانو شروع به چیدن اثاث منزل یا به گفته مردم«چدمیرزنی» می کنند . در این هنگام هیچکس جز کدبانو وارد خانه نمی شود . کدبانو گرد خانه را نه از راه در، بلکه از راه پنجره و روزنه بیرون رفته و درجایی دور از خانه می ریزد یا این کار ، خانه از غبار سال پیش پاک و جاروب ها به بام خانه پرتاب می شود.